چشم انداز امنیت سایبری؛ از مقاومت در برابر «آخرالزمان کوانتومی» تا چاقوی دو لبه هوش مصنوعی

به گزارش خبرنگار مهر، این تهدیدات تنها محدود به پیشرفت‌های فناوری نیستند، بلکه در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز تأثیرات گسترده‌ای داشته‌اند. ظهور و گسترش ابزارهای فناورانه نوظهور، از جمله هوش مصنوعی مولد و یادگیری عمیق، قابلیت‌های جدیدی را برای تسهیل حملات سایبری فراهم ساخته‌اند که تهدیداتی مانند جعل هویت، حملات خودکار و تشدید حملات مهندسی اجتماعی را به دنبال دارند. به عقیده بسیاری از کارشناسان، این تحولات، فرصت‌های بی‌سابقه‌ای برای مهاجمان سایبری ایجاد کرده و در عین حال سازمان‌ها را به بازبینی استراتژی‌های امنیتی خود واداشته است.

بر همین اساس، روندهای کلیدی امنیت سایبری در سال ۲۰۲۵ شامل طیف گسترده‌ای از تهدیدات پیشرفته و پیچیده می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به حملات باج‌افزاری هدفمند علیه سازمان‌های کوچک و بزرگ، سوءاستفاده از هوش مصنوعی در طراحی حملات دقیق‌تر و افزایش حملات مهندسی اجتماعی، چالش‌های جدی مرتبط با ظهور محاسبات کوانتومی اشاره کرد.

علاوه بر این، تهدیدات زنجیره تأمین، که قادر به مختل کردن عملیات جهانی و ایجاد آسیب‌های گسترده در زیرساخت‌های حیاتی هستند نیز به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در این حوزه مطرح شده‌اند. خبرنگار مهر در این نوشتار کوتاه، به بررسی پیش‌بینی‌ها و راهکارهای عملیاتی مطرح شده از سوی متخصصان برجسته امنیت سایبری در این حوزه می‌پردازد.

رشد فزاینده حجم حملات باج‌افزاری

به عقیده بسیاری از کارشناسان، باج‌افزارها همچنان یکی از تهدیدات اصلی امنیت سایبری در سال ۲۰۲۵ خواهند بود. به گفته چندرودایا پرساد، معاون اجرایی بخش محصول در شرکت امنیت سایبری «SonicWall»، ظهور پدیده‌ای موسوم به «باج‌افزار به‌عنوان سرویس» (ransomware-as-a-service)، موجب شده است که حتی افراد بدون تخصص فنی نیز بتوانند حملات باج‌افزاری را راه‌اندازی کنند. این روند، طیف گسترده‌تری از سازمان‌ها، از جمله کسب‌وکارهای کوچک را در معرض خطر قرار داده است.

نمونه‌هایی از حملات برجسته در سال‌های اخیر، نظیر حمله گسترده گروه «BlackCat» به شرکت «NCR» آمریکا در سال ۲۰۲۳ که منجر به اختلال شدید در سیستم‌های پرداخت رستوران‌های ایالات متحده شد، مبین تأثیر مخرب این نوع حملات بر زیرساخت‌های حیاتی است. مارک بولینگ، افسر ارشد امنیت اطلاعات در شرکت امنیت سایبری «ExtraHop»، هشدار داد که گروه‌های باج‌افزاری وابسته به دولت‌ها در سال ۲۰۲۵ پیچیده‌تر و حملات مکررتر از گذشته خواهند شد. در چنین شرایطی صنایع حساس مانند بهداشت و درمان بیش از پیش هدف قرار خواهند داد.

به کارگیری هوش مصنوعی در حملات و دفاع سایبری

فناوری هوش مصنوعی همزمان یک ابزار نجات‌بخش و یک تهدید بزرگ برای امنیت سایبری محسوب می‌شود. پدرام امینی، دانشمند ارشد در شرکت امنیت سایبری «OPSWAT»، طی اظهار نظری در این خصوص هشدار داد که پیشرفت‌های هوش مصنوعی منجر به افزایش حملات مبتنی بر مهندسی اجتماعی خواهد شد. از سوی دیگر، کاهش هزینه‌های محاسباتی مرتبط با یادگیری ماشین نیز امکان اجرای حملات کاملاً خودکار را فراهم می‌سازد.

با این حال، بسیاری از متخصصان معتقدند که هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان یک ابزار دفاعی نیز عمل کند. داگلاس مک‌کی، مدیر اجرایی بخش تحقیقات تهدید در شرکت «SonicWall»، پیش‌بینی می‌کند که هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵ به یک نیروی استراتژیک برای مقابله با تهدیدات تبدیل خواهد شد. این فناوری می‌تواند با یادگیری مستمر و قدرت پیش‌بینی خود، به سازمان‌ها در مقابله با مجرمان سایبری وابسته به دولت‌ها کمک کند.

موج جدید تقلب با استفاده از هوش مصنوعی مولد

بر اساس برآوردهای صورت گرفته، هوش مصنوعی مولد (GenAI) نیز در سال ۲۰۲۵ به ابزاری قدرتمند برای اجرای حملات پیچیده‌تر و مؤثرتر تقلبی تبدیل خواهد شد. مارک بولینگ پیش‌بینی کرد که این فناوری به مهاجمان امکان می‌دهد تا با استفاده از تاکتیک‌های پیشرفته جعل هویت، مانند تولید تصاویر و ویدئوهای واقعی‌نما، به اطلاعات حساس و حیاتی دسترسی پیدا کنند.

این نوع حملات می‌توانند شامل جعل هویت مقامات امنیتی یا حتی دوستان و همکاران قربانیان باشند؛ امری که احتمال موفقیت مهاجمان را افزایش می‌دهد. در همین راستا، تاکید بیشتری بر توسعه و به‌کارگیری روش‌های نوین احراز هویت چندمرحله‌ای، مدیریت هوشمند هویت و ابزارهای مبتنی بر یادگیری ماشین برای تشخیص رفتارهای غیرعادی در استفاده از داده‌های حساس، ضروری به نظر می‌رسد. همچنین، آموزش کاربران درباره تشخیص محتوای جعلی و آگاهی‌بخشی گسترده در این زمینه نیز از اولویت‌های اصلی خواهد بود.

مقاومت در برابر محاسبات کوانتومی

در حالی که نگرانی‌ها درباره‌ وقوع «آخرالزمان کوانتومی» (quantum apocalypse) ممکن است اغراق‌آمیز به نظر برسند، داگلاس مک‌کی تاکید دارد که رمزنگاری مقاوم در برابر کوانتوم در سال ۲۰۲۵ به یکی از اولویت‌های پژوهشی تبدیل خواهد شد. وی همچنین افزود که این فناوری نه تنها برای مقابله با تهدیدات ناشی از محاسبات کوانتومی ضروری است، بلکه می‌تواند زیرساخت‌های حیاتی را در برابر حملات پیشرفته مقاوم‌تر سازد.

به همین دلیل است که دولت‌ها و بخش خصوصی در حال انجام سرمایه‌گذاری‌های گسترده در توسعه و پیاده‌سازی راه‌حل‌های پساکوانتومی هستند. این راه‌حل‌ها شامل الگوریتم‌های رمزنگاری جدید، سیستم‌های امنیتی توزیع‌شده و چارچوب‌های نوینی می‌شود که می‌توانند تهدیدات اولیه احتمالی را شناسایی و مهار کنند. مک‌کی همچنین بر اهمیت همکاری بین‌المللی در این زمینه تاکید و اعلام کرد که تهدیدات کوانتومی می‌توانند ابعاد جهانی پیدا کنند و نیازمند پاسخ‌های هماهنگ و جامع باشند.

خطرات موجود برای حفظ امنیت سایبری زنجیره تأمین جهانی

حملات به زنجیره تأمین جهانی همچنان یکی از نگرانی‌های اصلی در میان کارشناسان امنیت سایبری خواهد بود. جیمز نیلسون، معاون ارشد بین‌المللی شرکت «OPSWAT»، هشدار داده است که نفوذ به زنجیره تأمین می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری مانند قطع برق، توقف خطوط تولید و حتی تهدیدات جانی به همراه داشته باشد.

این تهدیدات به دلیل وابستگی روزافزون سازمان‌ها به شبکه‌های تأمین‌کننده و زیرساخت‌های مرتبط به شکل چشمگیری افزایش یافته‌اند. نمونه‌های حملات پیشین این دست حملات در سال‌های اخیر مبین آسیب‌پذیری‌های قابل‌توجه این حوزه هستند. نیلسون همچنین تاکید می‌کند که برای جلوگیری از وقوع حوادث مشابه، نیاز به پیاده‌سازی سیستم‌های نظارت پیشرفته، تحلیل رفتار غیرعادی در زنجیره تأمین و تقویت امنیت در سطح شرکای تجاری وجود دارد. به عقیده کارشناسان، همکاری بین‌المللی و شفافیت در اشتراک‌گذاری اطلاعات تهدیدات نیز از عوامل کلیدی در کاهش ریسک‌های ناشی از این حملات به شمار می‌آیند.

روندهای حکمرانی امنیت سایبری در سال ۲۰۲۵

بر اساس دیدگاه بسیاری از کارشناسان، دولت‌ها در سال ۲۰۲۵ در مواجهه با تهدیدات سایبری پیچیده‌تر، به اتخاذ سیاست‌ها و استراتژی‌های پیشرفته‌تر در زمینه حکمرانی امنیت سایبری روی آورده‌اند. این روند شامل تنظیم قوانین سخت‌گیرانه‌تر، توسعه چارچوب‌های بین‌المللی برای همکاری در مقابله با تهدیدات سایبری و تقویت ظرفیت‌های ملی در حوزه دفاع سایبری می‌شود. کشورهای مختلف سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در ایجاد مراکز ملی امنیت سایبری، تقویت نظارت بر زیرساخت‌های حیاتی و توسعه طرح‌های اضطراری برای مقابله با حملات احتمالی انجام داده‌اند.

بر اساس برآوردهای صورت گرفته، دولت‌ها در سطح ملی، با ایجاد نهادهای مستقل نظارتی و ارائه آموزش‌های گسترده به کارکنان دولتی و کاربران عمومی، به دنبال کاهش آسیب‌پذیری‌های موجود هستند. همچنین، در افق سال ۲۰۲۵، تاکید بیشتری بر مشارکت بخش‌های عمومی و خصوصی در حوزه امنیت سایبری دیده می‌شود، به طوری که شرکت‌های فناوری و دولت‌ها در طراحی و اجرای راهکارهای جامع امنیتی همکاری می‌کنند. از همین روی، حکمرانی امنیت سایبری در سال ۲۰۲۵ به عنوان یک اولویت استراتژیک برای دولت‌ها مطرح بوده و نیازمند هماهنگی، نوآوری و تعهد جمعی در تمامی سطوح است.

سخن پایانی

به عقیده بسیاری از کارشناسان سال ۲۰۲۵ با تهدیدات پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر در حوزه امنیت سایبری همراه خواهد بود. افزایش حملات باج‌افزاری هدفمند و پیچیده با هدف شرکت‌های بزرگ و کوچک، سازمان‌ها را ملزم به اتخاذ رویکردهای چندلایه برای امنیت داده‌ها می‌کند. سوءاستفاده از هوش مصنوعی نیز از دیگر تهدیدات برجسته در تحلیل روند آینده امنیت سایبری محسوب می‌شود، زیرا مجرمان سایبری از قابلیت‌های هوش مصنوعی برای طراحی حملات دقیق‌تر و مهندسی اجتماعی مؤثرتر استفاده می‌کنند.

در عین حال، رمزنگاری کوانتومی نیز به عنوان یک جبهه جدید در حوزه امنیت سایبری مطرح شده است؛ جایی که رقابت بر سر توسعه فناوری‌های مقاوم در برابر محاسبات کوانتومی در جریان است. علاوه بر این، تهدیدات زنجیره تأمین نیز با هدف ایجاد اختلالات گسترده‌ای در تولید و زیرساخت‌های حیاتی، نیاز به نظارت پیشرفته و همکاری بین‌المللی را دوچندان کرده است. برای مقابله با این چالش‌ها، سازمان‌ها باید به سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین امنیتی، ارائه آموزش‌های مستمر به کارکنان، تقویت سیستم‌های احراز هویت و همکاری‌های گسترده در سطح جهانی روی آورند. تنها با اتخاذ این اقدامات می‌توان از پیامدهای مخرب این تهدیدات جلوگیری کرد و امنیت سایبری را تضمین نمود.